του Παπουτσή Αλέξανδρου, πολιτικού επιστήμονα – συμβούλου στρατηγικής και επικοινωνίας
Η ευφορία των 00s με μεγάλα έργα, δημοσιονομική επέκταση, εύκολο δανεισμό και ενσωμάτωση στο κράτος όλων σχεδόν των αιτημάτων μας εμπόδισε να δούμε τους υπαρκτούς κινδύνους των δίδυμων ελλειμάτων. Μας εμπόδισε να δούμε την τεράστια ασφαλιστική δαπάνη, την χαμηλή ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, την χαμηλή παραγωγικότητα του μεγάλου – τότε- δημοσίου τομέα. Η απουσία μηχανισμών εξωτερικού καταναγκασμού, οι δομικές ανισορροπίες της ευρωζώνης και η εγχώρια αμεριμνησιά μας οδήγησε στη χρεοκοπία.
Η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα μαζί με την προχειρότητα των Μνημονίων, αλλά και την αδυναμία μας να εφαρμόσουμε τις διαρθρωτικές επιταγές τους, πολλαπλασίασαν το οικονομικό και κοινωνικό κόστος για τον Έλληνα. Χάσαμε περίπου το ¼ του ΑΕΠ – απώλεια πολεμικής περιόδου. Τότε όμως στο και 5 της καταστροφής και με τεράστιο κόστος αρπάξαμε το σωσίβιο – βαρίδιο που μας πέταξαν και μείναμε στον ανεπτυγμένο κόσμο. Τότε, υπήρχε ένα μεγάλο στέγαστρο, η συλλογική Δύση, ως μια πολιτική, οικονομική και αξιακή επικράτεια, η οποία χωρίς κατανόηση και με τιμωρητική διάθεση, μας βοήθησε – όχι να ορθοποδήσουμε αλλά να μην καταβυθιστούμε σε κράτος παρία για δύο γενιές. Πίσω από τον Σόιμπλε υπήρχε η Μέρκελ, (της οποίας οι ευθύνες είναι τεράστιες για το σημερινό κατάντημα της Ε.Ε) και πιο πίσω της ο Μπάρακ Ομπάμα. Όπως διαφάνηκε δεν θα επέτρεπαν την αλλαγή των γεωπολιτικών συσχετισμών επειδή η Ελλάδα δεν ήθελε ή δεν μπορούσε να εκσυγχρονιστεί στοιχειωδώς. Εκτός από την παρέμβαση Μπαράκ Ομπάμα κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής για να αποφευχθεί το Grexit και ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον προέτρεψε τον Αλέξη Τσίπρα με σαφείς οδηγίες : «Ό, τι και αν συμβεί στις διαπραγματεύσεις, μη βγεις επ’ ουδενί από το δωμάτιο». Και κάπως έτσι απογειώνονταν τα αεροπλάνα γεμάτα με χαρτονομίσματα ευρώ από την Γερμανία για Ελλάδα, ακόμη και τα Σαββατοκύριακα.
Το ερώτημα που γεννάται σήμερα, είναι ένα και τρομακτικά απλό. Εάν υπάρξει μια συνθήκη τέλειας καταιγίδας ξανά, η Ελλάδα είναι ή όχι ένας από τους πιο αδύναμους κρίκους; Έχουμε διανύσει την απόσταση που μας χώριζε από τα μέλη των πολιτικών και οικονομικών συμμαχιών που μετέχουμε; Η απάντηση -όσο και αν διαφέρει σε προσωπικό επίπεδο για τον καθένα μας- εκτιμώ ότι θα κινείται στα ίδια αναλυτικά επίπεδα. Εδώ όμως είναι μια σημαντική διαφορά. Σήμερα, με τις τεκτονικές αλλαγές που προκαλούνται ελέω Ντόναλτ Τραμπ, αυτό το σχήμα – στέγαστρο που ονομάζουμε «Συλλογική Δύση» δεν υπάρχει. Ήταν άλλες οι δυνατότητες και οι προκλήσεις της Δύσης το 2008 και άλλες το 2025. Ήταν άλλο το ΑΕΠ της Κίνας τότε και άλλο τώρα. Ήταν άλλο το οικονομικό προφίλ του Έλληνα τότε και εντελώς διαφορετικό σήμερα.
Η ανάλυση που θέλει την Ελλάδα θωρακισμένη λόγω του μικρού της οικονομικού μεγέθους, διαψεύστηκε παταγωδώς το 2008. Η άλλη αχνή ελπίδα μας, σε ένα μέλλον μεγάλων αναταραχών πλανητικής κλίμακας είναι να αποδειχθούν τόσο μεγάλες που θα επιβάλλουν μια επίσης μεγάλη πλανητική ρύθμιση, εντός της οποίας και εμείς θα επιπλεύσουμε. Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Εάν όμως η αναταραχή συμπιέσει τον δικό μας ιστορικό, πολιτικό, οικονομικό και πολιτισμικό χώρο, τη Δύση, τότε φοβάμαι ότι η περιπέτεια 2008 – 2018 θα φαντάζει υγιεινός περίπατος για εμάς. Είναι αλλιώς να μπαίνεις στη φουρτούνα ως Γερμανός, Σουηδός ή και Δανός και αλλιώς ως Έλληνας.
Για να αποφύγουμε την συνθήκη Ελλάδα καρυδότσουφλο σε τέλεια καταιγίδα χρειαζόμαστε πολλά. Πρωτίστως όμως μια διαφορετική διανοητική ικανότητα να αξιολογήσουμε τον εαυτό μας, να τον επινοήσουμε ξανά και να ακολουθήσουμε ένα σχέδιο με πολύ σαφείς και συγκεκριμένες προτεραιότητες. Για το κάνουμε αυτό όμως πρέπει όσοι βρίσκονται στο τιμόνι της χώρας – δηλαδή το πολιτικό μας σύστημα συνολικά –να υπερβούν όλα όσα το σχηματοποίησαν και το έφεραν στα σημερινά του επίπεδα.
Το ζήτημα αυτή τη φορά δεν θα είναι το ύψος των συντάξεων, ούτε ο ΦΠΑ στα νησιά. Το ζήτημα θα είναι η θέση μας στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, η δυνατότητα ενσωμάτωσης των νέων τεχνολογιών, η δημογραφική μας απίσχναση και η αυτάρκεια – έστω σε ευρωπαϊκό επίπεδο – σε ορισμένους κρίσιμους τομείς. Απείρως δυσκολότερα πράγματα επί της αρχής. Μαζί με όλα αυτά τα μεγάλα και σημαντικά όμως, βαρύνουσας σημασία ρόλο για εμάς παίζει και θα παίξει το επίπεδο της κοινωνικής συνοχής της χώρας. Με κατακερματισμένη κοινωνία και οξεία κοινωνικά ζητήματα δεν θα καταφέρουμε τίποτα. Άρα πρέπει να δούμε άμεσα εισόδημα, στέγη, κράτος πρόνοιας για να έχουμε τη δυνατότητα να σκεφτούμε την Τεχνητή Νοημοσύνη, την γεωπολιτική δυνατότητα και το παραγωγικό μοντέλο.
(Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Πολιτική”, 12-4-2025)