Της Μυρτώ Σαμαρά Οικονόμου

Αν. Καθηγήτρια Ψυχιατρικής Π.Θ. Μέλος του Σεντονιστικού Πολιτικού Κέντρου ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής

Μετά από δεκαετίες αναμονής και προσδοκιών, το μετρό της Θεσσαλονίκης τέθηκε σε λειτουργία, προκαλώντας ποικίλες αντιδράσεις και σχόλια από τους κατοίκους και τους επισκέπτες της πόλης.

Θετικά

Οι πολίτες εκφράζουν σε γενικές γραμμές ικανοποίηση από τη λειτουργία του μετρό. Η ταχύτητα και η συνέπεια στις μετακινήσεις, σε συνδυασμό με την αισθητική των σταθμών και των συρμών, έχουν κερδίσει τις εντυπώσεις. Το μετρό συνέβαλε στη μείωση του χρόνου μετακίνησης, ειδικά στις ώρες αιχμής, ενώ βοήθησε κάπως στην αποσυμφόρηση των κεντρικών δρόμων.

Η προσβασιμότητα αποτελεί ένα άλλο σημαντικό πλεονέκτημα. Οι σταθμοί είναι σχεδιασμένοι με γνώμονα τις ανάγκες ατόμων με αναπηρία ή μειωμένη κινητικότητα, γεγονός που κάνει το έργο προσβάσιμο σε όλους.

Αρνητικά

Ωστόσο, τα προβλήματα δεν λείπουν. Πολλά εκδοτήρια εισιτηρίων παραμένουν εκτός λειτουργίας, προκαλώντας μεγάλες ουρές, ιδιαίτερα στις ώρες αιχμής. Επιπλέον, τα εκδοτήρια δεν υποστηρίζουν πληρωμές με κάρτα, δεν επιστρέφουν ρέστα και δέχονται μόνο συγκεκριμένα χαρτονομίσματα, ενώ δε διατίθεται δυνατότητα online αγοράς εισιτηρίων. Οι μικρές πλατφόρμες, η έλλειψη διασύνδεσης με τα αστικά λεωφορεία του ΟΑΣΘ, η ανυπαρξία θέσεων παρκαρίσματος και η απουσία ενός ολοκληρωμένου συστήματος μεταφορών δημιουργούν επιπλέον δυσκολίες. Κομβικές περιοχές, όπως το αεροδρόμιο και τα ΚΤΕΛ, παραμένουν αποκομμένες, ενώ οι στάσεις του μετρό δεν εμφανίζονται καν στο Google Maps. Επιπλέον, οι συχνές βλάβες στη λειτουργία εγείρουν ανησυχίες, καθώς φαίνεται ότι το έργο παραδόθηκε πριν ολοκληρωθούν οι απαραίτητοι έλεγχοι.

Προκλήσεις

Το επόμενο βήμα είναι η επέκταση του δικτύου. Οι γραμμές προς Καλαμαριά, αεροδρόμιο και Δυτική Θεσσαλονίκη είναι κρίσιμες για να εξυπηρετηθεί μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Χωρίς αυτές, το έργο παραμένει "κολοβό," εξυπηρετώντας κυρίως μετακινήσεις από συγκεκριμένες περιοχές της ανατολικής Θεσσαλονίκης προς το κέντρο.

Προσωπική παρατήρηση

Έχει ενδιαφέρον η αντίθεση στη συμπεριφορά των πολιτών στο μετρό της Θεσσαλονίκηςωσυγκριτικά με τα αστικά λεωφορεία του ΟΑΣΘ. Παρά τις ουρές στα εκδοτήρια, τις περιορισμένες περιοχές εξυπηρέτησης και τις βλάβες, οι πολίτες αντιμετωπίζουν το μετρό με σεβασμό και ωριμότητα. Η τάξη, η καθαριότητα, η συνέπεια στα δρομολόγια και οι σύγχρονες υποδομές φαίνεται να καλλιεργούν μια αίσθηση ευθύνης και αξιοπρέπειας. Αντίθετα, στα αστικά λεωφορεία, όπου κυριαρχούν οι δυσλειτουργίες, ο συνωστισμός και η έλλειψη εμπιστοσύνης στις υπηρεσίες, παρατηρούνται συχνά φωνές, άγχος, εκνευρισμός και παραβατική συμπεριφορά, όπως η μη καταβολή εισιτηρίου.

Αυτό φανερώνει ότι οι εξωτερικές συνθήκες επηρεάζουν άμεσα τη διάθεση και τη συμπεριφορά μας. Όταν το περιβάλλον είναι καλοσχεδιασμένο και αποπνέει αξιοπιστία, τα επίπεδα στρες μειώνονται και η κοινωνία ανταποκρίνεται με τρόπους που αντανακλούν υψηλότερα επίπεδα σεβασμού και πολιτισμού. Στην κοινωνική ψυχολογία και τη θεωρία των «σπασμένων παραθύρων», εάν ένα παράθυρο σε ένα κτίριο σπάσει και αφεθεί χωρίς επισκευή, όλα τα υπόλοιπα τζάμια σύντομα θα σπάσουν. Αυτό ισχύει τόσο σε ωραίες γειτονιές όσο και σε υποβαθμισμένες. Το σπάσιμο των παραθύρων δεν συμβαίνει απαραίτητα σε μεγάλη κλίμακα σε κάποιες περιοχές, επειδή εκεί μένουν άτομα που αγαπούν να σπάνε παράθυρα. Αντίθετα, ένα σπασμένο παράθυρο που δεν επισκευάζεται είναι ένα σημάδι ότι κανείς δεν νοιάζεται, και έτσι το να σπάσεις περισσότερα παράθυρα δε σημαίνει κάτι. Αυτή η περιγραφή θα μπορούσε να συνοψίσει την κατάσταση στη χώρα σε πολλά επίπεδα: γιατί ή από πού και ως πού να απαιτήσεις διαφάνεια, αξιοκρατία και δικαιοσύνη; δε βλέπεις τι γίνεται πιο δίπλα;

Η ευθύνη λοιπόν για την κατάσταση της χώρας βαραίνει πρωτίστως την πολιτική ηγεσία αυτής. Αν και οι πολιτικοί αντανακλούν τις προτεραιότητες και τις αξίες της κοινωνίας, η ηγεσία έχει το καθήκον να θέτει υψηλούς στόχους και να διαμορφώνει συνθήκες που προάγουν καλύτερες συμπεριφορές.

Η εκπαίδευση της κοινωνίας προς υψηλότερα προαπαιτούμενα είναι απαραίτητη για τη συλλογική πρόοδο. Αυτό δεν επιτυγχάνεται μόνο μέσω της επιβολής απαγορεύσεων, ποινών και προστίμων, αλλά κυρίως μέσω της δημιουργίας υποδομών και θεσμών που εμπνέουν εμπιστοσύνη, βελτιώνουν την καθημερινότητα και προάγουν την ιδέα ότι κάθε πολίτης έχει δικαίωμα σε δίκαιες και ποιοτικές υπηρεσίες και ευκαιρίες.

Έτσι, η ηγεσία διαμορφώνει όχι μόνο τη συμπεριφορά, αλλά και τη βαθύτερη αντίληψη της κοινωνίας για την ευθύνη και τη συλλογική ευημερία.

Συμπέρασμα

Ο πρώτος μήνας λειτουργίας του μετρό Θεσσαλονίκης αποτελεί ένα θετικό βήμα για την πόλη. Η συνέχιση των προσπαθειών, η επίλυση των προβλημάτων και η επέκταση του δικτύου είναι απαραίτητα για την πλήρη αξιοποίηση του μετρό ως βασικού μέσου μεταφοράς στην πόλη.

Παρότι οι σημαντικές προκλήσεις παραμένουν, η δυναμική του έργου είναι μεγάλη και αποδεικνύει έμπρακτα ότι όταν στους πολίτες παραδίδονται σύγχρονα έργα που λειτουργούν σωστά, αναπτύσσεται μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους θεσμούς και σεβασμός στους κανόνες και ίσως εμφανίζεται δειλά η ελπίδα ότι μας αξίζει ένα καλύτερο, πιο φωτεινό αύριο.