της Βαρβάρας Ζούκα
Στις 24 Οκτωβρίου 2011, έπειτα από εισήγηση της διοίκησης του αείμνηστου Γιάννη Μπουτάρη, το δημοτικό συμβούλιο Θεσσαλονίκης έδινε κατά πλειοψηφία την έγκρισή του για τη δημιουργία κέντρου αποτέφρωσης νεκρών εντός του χώρου των κοιμητηρίων Αναστάσεως του Κυρίου, αναγνωρίζοντας “το δικαίωμα των συνανθρώπων μας στη διάθεση του σώματός τους”.
Από τότε χρειάστηκε να περάσουν δεκατέσσερα χρόνια και τρεις δημοτικές διοικήσεις μέχρι να γίνει, μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο, το πρώτο καθοριστικό βήμα, που δεν εγγυάται την κατασκευή του έργου, αλλά τουλάχιστον ανοίγει τον δρόμο για τη δημιουργία του πρώτου αποτεφρωτηρίου στη χώρα το οποίο προχωρά με πρωτοβουλία ενός δήμου.
Το αποτεφρωτήριο του δήμου Θεσσαλονίκης ήταν και το πρώτο που σχεδιάστηκε σε επίπεδο Βόρειας Ελλάδας, καθώς η μοναδική αντίστοιχη μονάδα που λειτουργεί στη χώρα βρίσκεται στην περιοχή της Ριτσώνας, στη Βοιωτία. Τον τελευταίο χρόνο έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον και για ένα ιδιωτικό αποτεφρωτήριο στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας, για το οποίο όμως έχουν εκδηλωθεί αντιδράσεις από την πλευρά της τοπικής κοινωνίας και του οικείου δήμου.
Σε δύο μήνες η πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος
Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Στέλιος Αγγελούδης είναι αποφασισμένος μέσα στο επόμενο δίμηνο να προχωρήσει σε όλες τις διαδικασίες που απαιτούνται, ώστε να βγει στον αέρα πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την κατασκευή του Κέντρου Αποτέφρωσης Νεκρών στον χώρο των κοιμητηρίων Αναστάσεως του Κυρίου.
Η διαδικασία αυτή θα επιτρέψει στον δήμο Θεσσαλονίκης να διαπιστώσει εάν υπάρχει ενδιαφέρον για μια τέτοια επένδυση από ιδιώτη, ώστε να καθοριστούν και τα επόμενα βήματα που θα πρέπει να ακολουθηθούν, εάν δηλαδή η κατασκευή του αποτεφρωτηρίου θα προχωρήσει μέσω Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) ή με κάποια άλλη διαδικασία.
Η βιωσιμότητα του εγχειρήματος είναι ένα στοιχείο που προβληματίζει, αφού εκτιμάται ότι, για να είναι ένα αντίστοιχο κέντρο οικονομικά βιώσιμο, θα πρέπει να γίνονται πάνω από 1.100 αποτεφρώσεις τον χρόνο. Σήμερα στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι γίνονται περίπου 4.000 αποτεφρώσεις, εκ των οποίων περίπου 500 προέρχονται από περιοχές βορειότερα της Λαμίας.
Ο δρόμος για την κατασκευή του κέντρου αποτέφρωσης νεκρών στην έκταση των Κοιμητηρίων Αναστάσεως του Κυρίου άνοιξε τον περασμένο Φεβρουάριο, με τη δημοσίευση του σχετικού Προεδρικού Διατάγματος στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Στέλιος Αγγελούδης έκανε λόγο για “το πρώτο και πλέον αποφασιστικό βήμα, για να κερδίσουμε το -αυτονόητο- δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής κάθε ανθρώπου”.
Με το συγκεκριμένο Προεδρικό Διάταγμα, το οποίο φέρει την υπογραφή της τέως προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου και του υφυπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Νίκου Ταγαρά, εγκρίθηκε “το τοπικό ρυμοτομικό σχέδιο σε εκτός του εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου περιοχή της δημοτικής ενότητας Πυλαίας του δήμου Πυλαίας – Χορτιάτη για τον καθορισμό του χώρου των Κοιμητηρίων Αναστάσεως του Κυρίου και του Κέντρου Αποτέφρωσης Νεκρών (Κ.Α.Ν.) με τεύχος συντεταγμένων οικοδομικών τετραγώνων”.
Ειδικότερα, εντός του καθοριζόμενου χώρου “εγκρίθηκαν οδοί και πεζόδρομοι και καθορίστηκαν οικοδομήσιμοι χώροι, κοινόχρηστοι και χώροι πρασίνου, χώροι ταφώνων, χώροι στάθμευσης, χώροι βοηθητικών εγκαταστάσεων, χώροι νεκροστασίων, χώρος ανέγερσης Κέντρου Αποτέφρωσης Νεκρών (Κ.Α.Ν.), χώρος βοηθητικών εγκαταστάσεων και αποδυτηρίων, χώρος γραφείων διοίκησης, χώρος ιερών ναών και κτιρίου γραφείου ιερέων, χώρος πλυντηρίων οστών, χώρος οστεοφυλακίων, χώρος χωνευτηρίου, χώρος ανθοπωλείων και αίθουσας δεξιώσεων και χώρος εισόδου – θυρωρείου”.
Η πολεοδομική τακτοποίηση της περιοχής των κοιμητηρίων Αναστάσεως του Κυρίου ήταν ένας από τους σοβαρότερους παράγοντες που δεν επέτρεπαν όλα τα προηγούμενα χρόνια να προχωρήσει ο σχεδιασμός για τη δημιουργία του αποτεφρωτηρίου.
Τα εμπόδια που υπήρχαν όσον αφορά τη χωροθέτηση του αποτεφρωτηρίου στον χώρο των κοιμητηρίων Αναστάσεως του Κυρίου είχαν οδηγήσει το 2015 τον δήμο Θεσσαλονίκης στη σκέψη να προχωρήσει στην αγορά οικοπέδου για την εγκατάσταση και τη λειτουργία του εν λόγω κέντρου. Τότε, μάλιστα, είχε επιλεγεί χώρος στην περιοχή της Σίνδου, αλλά τα σχέδια δεν προχώρησαν υπό την πίεση αντιδράσεων της τοπικής κοινωνίας και του δήμου Δέλτα.
Ο Γιάννης Μπουτάρης ήταν ο πρώτος δήμαρχος που είχε τοποθετηθεί δημόσια υπέρ του δικαιώματος να μπορεί κανείς να επιλέξει ως τελευταία του επιθυμία τη διαδικασία της αποτέφρωσης. Παρ΄ ότι αγωνίστηκε για τη δημιουργία αποτεφρωτηρίου στη Θεσσαλονίκη, δεν κατάφερε να ολοκληρώσει το έργο επί της δημαρχίας του, με αποτέλεσμα, όταν έφυγε από τη ζωή, τον περασμένο Νοέμβριο, οι συγγενείς και οι λιγοστοί φίλοι του να τον αποχαιρετήσουν στο αποτεφρωτήριο της Ριτσώνας. Ο ίδιος είχε επισκεφθεί εν ζωή το αποτεφρωτήριο της Ριτσώνας στις 4 Φεβρουαρίου 2022 και είχε γράψει τα ακόλουθα λόγια στο βιβλίο εντυπώσεων: «Πολιτισμός, όπως πρέπει να είναι η σύγχρονη Ελλάδα. Η ηρεμία της φύσης, η αρχιτεκτονική των εγκαταστάσεων, η παντελής έλλειψη της αίσθησης του θανάτου, παρηγοριά για τους συγγενείς. Θερμά συγχαρητήρια».
Όχι του δήμου Αλεξάνδρειας σε αποτεφρωτήριο
Ενώ οι διαδικασίες για τη δημιουργία αποτεφρωτηρίου με πρωτοβουλία του δήμου Θεσσαλονίκης βρίσκονται σε εξέλιξη, στην Ημαθία και συγκεκριμένα στον δήμο Αλεξάνδρειας έχει εκδηλωθεί κύμα αντιδράσεων ενάντια στα σχέδια για τη δημιουργία στην περιοχή, με ιδιωτική πρωτοβουλία, κέντρου αποτέφρωσης νεκρών και κέντρου αποτέφρωσης οστών νεκρών.
Ο ιδιώτης που έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για τη δημιουργία των κέντρων αυτών στο εκτός σχεδίου αγρόκτημα Νεοχωρόπουλου του δήμου Αλεξάνδρειας έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες, για να λάβει τις απαραίτητες αδειοδοτήσεις. Ήδη από τον περασμένο Ιούλιο το τμήμα χορήγησης αδειών βιομηχανίας, ενέργειας φυσικών πόρων και επαγγελμάτων της διεύθυνσης Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος της περιφερειακής ενότητας Ημαθίας αποφάσισε τη “χορήγηση έγκρισης εγκατάστασης σε Κέντρο Αποτέφρωσης Νεκρών (ΚΑΝ) και Κέντρο Αποτέφρωσης Οστών Νεκρών (ΚΑΟΝ) ‘μηχανολογικές εγκαταστάσεις παροχής υπηρεσιών’ χαμηλής όχλησης της παρ. 3 του άρθρου 17 του ν. 3982/2011 κατηγορίας Β’”. Επιπρόσθετα, και η πολεοδομία έχει χορηγήσει βεβαίωση χρήσης γης, σύμφωνα με την οποία η χρήση αποτεφρωτηρίου στη συγκεκριμένη θέση είναι επιτρεπτή, αφού πρόκειται για λειτουργία χαμηλής όχλησης.
Ωστόσο, το δημοτικό συμβούλιο Αλεξάνδρειας σε έκτακτη συνεδρίασή του για το θέμα αυτό εξέφρασε την έντονη αντίθεσή του αλλά και την ανησυχία του για την εγκατάσταση κέντρου αποτέφρωσης νεκρών “λόγω πιθανών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και όχλησης των κατοίκων, με άμεσο αρνητικό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής τους, καθώς θα βρίσκεται πολύ κοντά σε κατοικημένες περιοχές”.
Ο δήμαρχος Αλεξάνδρειας Παναγιώτης Γκυρίνης σημείωσε ότι ο δήμος δεν έχει εκδώσει καμία σχετική έγκριση και μετέφερε τις επιφυλάξεις και την έντονη ανησυχία των κατοίκων της περιοχής, λέγοντας πως θεωρούν ότι “θα υπάρξουν ζητήματα οσμών, που κατά την άποψή μου επηρεάζουν το περιβάλλον, και η πεποίθησή τους γενικώς είναι ότι δεν πρέπει με κανέναν τρόπο σε σημείο τόσο κοντινό σε κατοικημένες περιοχές να υπάρξει αποτεφρωτήριο”.
Το θέμα απασχόλησε την περασμένη εβδομάδα την τελευταία συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων (ΠΕΔ) Κεντρικής Μακεδονίας. Απευθυνόμενος προς το διοικητικό συμβούλιο της ΠΕΔ, ο αντιδήμαρχος Διοικητικών Υπηρεσιών και ΚΕΠ του δήμου Αλεξάνδρειας Νίκος Γιαννάκης, υποστήριξε ότι η αρνητική θέση του δήμου δεν αφορά συνολικά τη χρήση του αποτεφρωτηρίου, αλλά έχει να κάνει με τη θέση στην οποία αυτό επελέγη να εγκατασταθεί. «Η θέση στην οποία σχεδιάζεται να εγκατασταθεί η επιχείρηση αυτή είναι πολύ κοντά σε οικισμό, βρίσκεται στα περίπου διακόσια μέτρα. Αυτή είναι η αντίρρησή μας. Ας εγκατασταθεί σε κάποιο άλλο σημείο, για να μην έχουμε θέματα περιβαλλοντικά», σημείωσε ο κ. Γιαννάκης.
Ο πρόεδρος της ΠΕΔ Κεντρικής Μακεδονίας, δήμαρχος Πυλαίας – Χορτιάτη Ιγνάτιος Καϊτεζίδης, κατέστησε σαφές ότι η ΠΕΔ δεν μπορεί να τοποθετηθεί για την ουσία του θέματος ούτε, ασφαλώς, προτίθεται να εκφράσει αντίθεση απέναντι στην ίδρυση κέντρων αποτέφρωσης. Το διοικητικό συμβούλιο της ΠΕΔ κατέληξε σε μια στρογγυλεμένη απόφαση, που επί της ουσίας αφορά μια ηθική υποστήριξη προς τον δήμο Αλεξάνδρειας στη λογική ότι οι φορείς που είναι αρμόδιοι για την αδειοδότηση του έργου θα πρέπει να τηρήσουν όλες τις νόμιμες διαδικασίες.
(Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Πολιτική”, 29-3-2025)