Γράφει ο Μιλτιάδης Σαρηγιαννίδης, Αν. Καθ. Διεθνούς Δικαίου, Νομική Σχολή ΑΠΘ
Έχει περάσει σχεδόν 1,5 μήνας διακυβέρνησης Τραμπ και ο πολιτικός χρόνος φαίνεται ιδιαίτερα πυκνός τόσο για τα ζητήματα που αφορούν στο εσωτερικό των ΗΠΑ όσο και, κυρίως, στη νέα φυσιογνωμία της εξωτερικής πολιτικής τους. Το σχεδόν οργουελικό newspeak που υιοθετούν πρωτίστως ο αμερικανός Πρόεδρος και δευτερευόντως οι άμεσοι συνεργάτες του, προκαλεί ανησυχία ακόμα και σε εκείνους που, πριν μερικά χρόνια, δήλωναν φανατικοί λάτρεις του House of Cards και αναρτούσαν μανιωδώς ατάκες του Φράνκ Άντεργουντ, όπως το περίφημο «αν δεν σου αρέσει ο τρόπος που είναι στρωμένο το τραπέζι, αναποδογύρισε το τραπέζι (if you don’t like how the table is set, turn over the table)». Κι εκείνη η ατάκα, όπως και το σενάριο που δραματοποίησε υποδειγματικά ο Κέβιν Σπέισι, ήταν μια εκδοχή ενός οργουελικού newspeak, που ταιριάζει σε έναν αυταρχικό τρόπο διακυβέρνησης. Κάπου εκεί, μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας, ο πολίτης γοητεύεται από ένα ψυχαγωγικό προϊόν, το μετατρέπει σε πολιτικό αλφαβητάρι και όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με την πραγματικότητα, όπου το τραπέζι τελικά αναποδογυρίζει, διαμαρτύρεται και ανακαλεί ως κίνδυνο όλη τη δυστοπία του Όργουέλ από το 1984.
Πριν από μία εβδομάδα, ο αμερικανός Πρόεδρος αναποδογύρισε το τραπέζι στη συνάντηση με τον ουκρανό ομόλογό του. Δηλαδή, άλλαξε το σχεδόν παγκοσμίως αποδεκτό αφήγημα. Σύμφωνα με το τραμπικό newspeak που επενδύθηκε ελεγειακά από τον Αντιπρόεδρο Βανς, η ένοπλη σύρραξη στην Ουκρανία δεν είναι πλέον μια υπόθεση ενός κράτους που αμύνεται απέναντι στον εισβολέα, αλλά ένα ζήτημα ειρήνης που πρέπει να διευθετηθεί άμεσα προς όφελος όλων, συμπεριλαμβανομένου και του εισβολέα. Ούτως ή άλλως ο Ζελένσκι δεν μπορεί να συνεχίσει να πολεμά χωρίς την στήριξη των ΗΠΑ, γιατί δεν κρατά στα χέρια του κανένα χαρτί. Το χαρτί το έχουν μαζέψει οι ΗΠΑ και μάλιστα με οικονομικό κόστος για τις ίδιες. Επομένως, το Κίεβο εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από τα χαρτιά, δηλαδή, την στήριξη της Ουάσιγκτον. Τέλος, ήρθε η ώρα για τις ΗΠΑ να κάνουν ταμείο. Έχουν επωμιστεί ένα οικονομικό κόστος που δεν επιθυμούν πλέον και ο πόλεμος δεν φέρνει πλούτο και ανάπτυξη στον κόσμο. Έτσι, πρέπει να αποζημιωθεί ο αμερικανός φορολογούμενος, και η ειρήνη που θα συμφωνηθεί με την επίνευση του Λευκού Οίκου, πρέπει να συνοδεύεται από μια συμφωνία που θα υποθηκεύει τα «ασημικά» της Ουκρανίας. Ή πιο απλά, οι ΗΠΑ σταματούν να πουλάνε προστασία, αφού η Ουκρανία δεν πληρώνει γι’ αυτήν, οπότε αργά ή γρήγορα ο Ζελένσκυ θα επιστρέψει για να αποδεχθεί μια ακόμη πιο δυσάρεστη ειρήνη για την Ουκρανία.
Ασφαλώς, όλα αυτά είναι μια δυστοπία, το προοίμιο της οποίας εκτυλίχθηκε μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες. Ωστόσο, δεν πρέπει να εκπλήσσει. Η παράσταση που έδωσε η αμερικανική ηγεσία ήταν μια χοντροκομμένη εκδοχή της realpolitik που επιχειρεί να υιοθετήσει η νέα αμερικανική κυβέρνηση, προκειμένου να πείσει τον υπόλοιπο κόσμο πως το τραπέζι αναποδογύρισε και πλέον υπάρχουν νέοι κανόνες και σερίφης. Ωστόσο, ο υπόλοιπος κόσμος, και ειδικά οι Ευρωπαίοι, δεν χρειάζεται να ενδώσουν στον τραμπικό εκβιασμό που είναι ξένος και εχθρικός στους ισχυρούς διατλαντικούς δεσμούς Ευρώπης και ΗΠΑ.
Στην Ουκρανία κινδυνεύουν τα θεμέλια της διεθνούς δημόσιας τάξης μετά τον Β’ ΠΠ. Τα ευρωπαϊκά κράτη, ειδικά τα ισχυρά, είναι θεματοφύλακες αυτής της διεθνούς νομιμότητας που εγγυάται αποτελεσματικά την εδαφική ακεραιότητα και την πολιτική ανεξαρτησία των κρατών, ουσιαστικά τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια, τουλάχιστον στην Ευρώπη. Επομένως, η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της έχουν την ευκαιρία να αξιώσουν έναν ρόλο που θα τους μεγαλώσει τόσο σε επίπεδο ισχύος όσο και σε επίπεδο υπεράσπισης του διεθνούς κράτους δικαίου και εκείνων των αξιών που εγγυώνται τη διεθνή ειρήνη και την ασφάλεια. Ούτως ή άλλως, η Ευρώπη είναι απαραίτητη στις ΗΠΑ για την παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφάλειας, ενώ η προοπτική ενός πολέμου δασμών είναι μάλλον αστεία, αν στην άλλη ακτή του Ατλαντικού επιστρέψουν στα μαθήματα ιστορίας μετά τον Α’ ΠΠ. Στο κάτω κάτω της γραφής, ο νυν αμερικανός Πρόεδρος δεν είναι ισόβιος, ούτε οι πολιτικοί επίγονοί του μπορούν να επιβιώσουν χωρίς αυτόν, αρκεί οι Ρεπουμπλικάνοι να βρουν επιτέλους τον εαυτό τους.
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Πολιτική”, 8-3-2025)